Syrië: land in oorlog
Zomaar een berichtje uit de volkskrant van 15 april 2015. "Gevechten in Syrisch cultureel erfgoed Bosra". Een berichtje over een land wat sinds 2011 in (burger)oorlog is. Een land waar de Arabische lente overging in een zwarte winter, gevolgd door een bezetting van delen van het land door IS, de islamitische staat. Syrië: land in oorlog.
Ik heb rond gereisd in Syrië eind 2009 en 2010. Het cultureel erfgoed van Bosra uit bovenstaand krantenbericht bezocht ik tijdens mijn eerste reis. Een prachtig Romeins amfitheater als decor van gevechten? Geen toneel, maar brute werkelijkheid.
Mijn laatste bezoek aan Syrië was een paar maanden voordat betogers 'vroegen' om politieke hervormingen, meer burgerrechten en het einde van de absolute overheersing van de Ba'ath-partij van president al-Assad. De totalitaire macht van al-Assad was niet te missen tijdens mijn bezoeken aan Syrië: op vele auto's en ook op posters langs de weg prijkte zijn foto naast de Syrische vlag. Maar een revolutie? Dat zag ik niet aankomen.
Propaganda voor Assad
Lieve gastvrije mensen
Berichten in de krant gaan over doden en gewonden. Mensen worden gereduceerd tot getallen. Berichten in de krant gaan over wrede mensen die elkaar afslachten.
Ik heb deze mensen niet ontmoet. Voor mijn gevoel dan: want je weet niet wat oorlog met je doet. Ik herinner me de Syriërs als het meest lieve en gastvrije volk dat ik ken. Nergens ben ik zo vaak uitgenodigd voor een kopje thee met brood en dadels als in Syrië. Nergens stopten mensen zo snel om je een lift aan te bieden en mensen rijden ook rustig een stukje om uit gastvrijheid. Nergens pakten vrouwen mijn hand zo liefdevol vast en kreeg ik een knuffel.
Ik vraag me regelmatig af hoe het met deze lieve mensen gaat. Ik vraag me regelmatig af hoe het gaat met de jongen die ik vorig jaar in de klas had en die nu vecht voor IS. Wat is hun verhaal? Verhalen van mensen waar ik me niks bij voor kan stellen. Verhalen van mensen die (al dan niet bewust) hun leven kwijt zijn en afgesloten zijn van de buitenwereld. Of misschien de verhalen van mensen die gevlucht zijn en elders proberen een nieuw leven op te bouwen. Ik heb geen contact met mensen in Syrië en ik zal geen antwoord krijgen op mijn vragen en hersenspinsels.
Ik wil terug naar Syrië, terug naar het prachtige land met de lieve mensen. Of wat er nog van over is. Maar niet nu, nu er oorlog is.
De Syriërs zoals ik ze me herinner: vriendelijk en behulpzaam
Wieg der beschaving
De laatste jaren is Syrië op een negatieve manier in het nieuws geweest, maar Syrië heeft een rijke cultuur en geschiedenis. In het oosten van Syrië, bij de grens met Irak, waren de eerste nederzettingen waar planten en dieren werden gedomesticeerd wat een belangrijke rol heeft gespeeld voor de landbouw en veelteelt in Europa. De kustplaats Ugarit is een van de eerste plaatsen waar een alfabetisch spijkerschrift tot ontwikkeling kwam.
Ik ben geen archeoloog. Ik bezocht de opgravingen bij Mari uit de Mesopetaanse tijd en wist niet precies wat ik zag. In 2009 werd er druk gegraven en bordjes in het Engels voor de leek als ik had logischerwijs niet de hoogste prioriteit. Ook waren de 5000 jaar oude gebruiksvoorwerpen in de verschillende musea in bijvoorbeeld Damascus niet gelabeld. De vriendelijke museumwachter die me een rondleiding gaf sprak nauwelijks Engels. Hij kon me de meest bijzondere zaken en fraaie details aanwijzen, maar ik werd er niet wijzer van. Toch waardeerde ik zijn enthousiasme en genoot ik van het stukje cultuur dat hij trots probeerde over te brengen.
Krijg ik een herkansing deze voorwerpen ooit te zien? Veel musea zijn inmiddels vernietigd of geplunderd en kunstvoorwerpen zijn verkocht aan verzamelaars in het buitenland. De opbrengst wordt vaak omgezet in wapens.
Cultureel erfgoed
In Syrië zijn veel opgravingen te vinden, volgens de Verenigde Naties bestaat het culturele erfgoed van Syrië uit bijna 300 sites en gebouwen. De oude steden Bosra, Palmyra, Damascus en Aleppo staan in zijn geheel op de Unesco's werelderfgoedlijst.
Door de aanhoudende oorlog zijn maar liefst 24 culturele sites compleet verwoest, zijn 189 sites beschadigd en zijn er 77 sites waarvan men op dit moment niet weet of ze beschadigd zijn. De oorlog is helaas nog niet voorbij, dus deze getallen kunnen nog oplopen. Een verlies voor Syrië zelf, maar ook voor de geschiedenis van Europa.
Luchtfoto's van cultureel erfgoed wat beschadigd is door de oorlog zijn hier terug te vinden.
Top 3: sites die er niet meer zijn
Het klinkt raar, een top 3 van sites die er niet meer zijn. Meestal beschrijft een top 3 juist dingen waar de lezer naar toe moet. Deze top 3 schrijf ik echter voor mezelf, voor de mensen in Syrië en voor de sites. Opdat zij niet vergeten worden.
1. Palmyra
Doordat de Romeinse stad Palmyra in een droog en dunbevolkt gebied lag is deze stad jarenlang relatief goed behouden gebleven. De stad werd laat ontdekt, niet geplunderd, de grond werd niet gebruikt voor de landbouw en er kwamen relatief weinig toeristen. Het moderne Palmyra ligt tegen de Romeinse stad aan. De mensen in het stadje leven veelal van het toerisme. Daarnaast voorkomen de bedouïnen en hun vee dat de site overwoekerd wordt en hebben ze de site jarenlang beschermd tegen vandalisme. Totdat de oorlog roet in het eten kwam gooien.
Ik heb verschillende Romeinse steden gezien. Maar Palmyra verbaasde me. De grootte van het complex. De verschillende gebouwen die nog duidelijk te herkennen waren als tempels, grote delen van een overdekte markt, zuilengangen en de plekken waar ooit de houten huizen stonden. Details in het marmer,niet weggespoeld door de regen. Palmyra verbaasde me, omdat mensen uit de 21ste eeuw in harmonie leefden met de oudheid.
Zuilengang in het Romeinse Palmyra
2. Krak de Chaveliers
Het fort van Krak de Chaveliers uit de 13de eeuw speelde een belangrijke rol in de tijd van de Kruisvaarders en het bewaken van de enige weg vanuit Beirut naar het oosten. Een groot fort met verschillende verblijven om te slapen en zelfs keukens om te koken. Een fort waar ik in 2009 op ontdekkingsreis ging en me terug waande in de tijd. Een tijd dat er nog geen stenen huizen aan de voet van de 560 meter hoge heuvel stonden. Een tijd dat de christenen de omgeving probeerden te veroveren.
Terwijl het fort weerstand bood aan de katapulten van de kruisvaarders kon het de moderne wapens minder goed aan en is het in 2013 ernstig beschadigd.
3. Het oude centrum van Aleppo
Ik snap best waarom Unesco het oude centrum van Aleppo als geheel op de lijst met cultureel erfgoed heeft gezet. De verschillende oude moskeeën, de smalle straatjes en natuurlijk de souk.
De soek begon ooit als overdekte markt, maar is met de tijd zo groot geworden dat de markt zich voorzette in de smalle straatjes van de stad. Je kon uren dwalen over de soek en je verbazen over de dingen die je tegenkomt. De meeste verkopers richtten zich op de lokale markt, maar een enkeling kan het niet laten om op creatieve wijze internationaal te gaan en zijn omzet te vergroten. Onderstaand bordje is daar een bewijs van.
Humor!
Ik snap het niet. Ik kan en wil het niet snappen. Cultureel erfgoed wat honderden of zelfs duizenden jaren oud is, is in vier jaar tijd verdwenen. Ben jij wel eens bij een bezienswaardigheid geweest die er nu niet meer is?
Meer lezen over Syrië en haar inwoners?
- Voor de oorlog was ik twee keer in het prachtige Syrië. Hier vind je een overzicht van mijn blogs over Syrië
- In 2016 heb ik verschillende keren Syrische vluchtelingen in Utrecht bij mij thuis uitgenodigd
- In oktober 2016 zond de vara de tweedelige documentaire 'Floortje terug naar Syrië uit'. Ik volg de route van Floortje.
