Duiken bij Scapa Flow: een paradijs voor wrakduikers
Voor mijn werk woon ik een paar maanden in Leeds. Tijdens een zoektocht op een Engels forum stuit ik op een aanbieding om te duiken bij Scapa Flow in het noorden van Schotland. Veel wrakduikervaring heb ik nog niet, en daarbij ben ik (nog) een notoire natpakduiker. Voorzichtig win ik meer informatie in over duiken bij Scapa Flow.
Als blijkt dat het water in de zomer opwarmt tot 11-12 graden besluit ik gewoon te gaan! Scapa Flow is een populaire duikstek voor ervaren duikers en tech-duikers, maar ook minder ervaren duikers kunnen op de wrakken duiken. Uiteraard met een ander duikplan: veiligheid eerst.
Duiken bij Scapa Flow met de John L.
Duiken bij Scapa Flow
Van oorlogsvloot tot duikstek
De German High Fleet ligt in een beschutte baai bij de Orkney Eilanden. Aan het eind van de Eerste Wereldoorlog is deze Duitse oorlogsvloot hier voor anker gelegd in afwachting van de bepalingen van het Verdrag van Versailles. In juni 1919 gaf de Duitse bevelvoerder, Ludwig von Reuter, opdracht de schepen tot zinken te brengen om te voorkomen dat de vloot in Britse handen viel.
Tegenwoordig is Scapa Flow een populaire duikstek voor wrakduikers.
Lees ook meer over duiken bij Plymouth aan de zuidkust van Engeland.
De haven van Stromness
I would walk 500 miles...
Scapa ligt niet bij Leeds om de hoek (zeg maar ruim 900 kilometer noordelijker), maar gelukkig is een aantal mensen van Coventry BSAC zo attent een omweg te aanvaarden en mij op te pikken. Zo word ik met mijn duikuitrusting opgehaald in Leeds, en rijd ik door het prachtige Schotse landschap naar Inverness. We passeren het beroemde Loch Ness, en maken een korte stop bij Loch Noi.
Ik duik vanaf de John L en overnacht in een bed and breakfast in Stromness.
De wrakken van Scapa Flow: een paradijs voor duikers
SMS Dresden
De eerste duik van de week vindt plaats op de een van de lichte kruisers, de SMS Dresden. De Dresden ligt op zijn kant op het zeebed, op een diepte van 34 meter. Het schip is grotendeels intact. Buddy Maurice en ik zwemmen eerst langs het dek van het schip en vervolgens gaan we rustig terug via de zijkanten. Omdat het schip redelijk ondiep ligt, is het prachtig begroeid en ik verbaas me over de grootte die plumose anemones hier aan kunnen nemen, sommigen zijn bijna een halve meter hoog! Wat een verschil met Zeeland! Tussen de anemonen huizen verschillende zeeappels en zeesterren.
Maximale diepte: 33,0 meter
Duiken bij Scapa Flow op fraai begroeide wrakken
SMS Karlsruhe
Na een lekkere lunch aan boord (van gebakken ham en worstjes, hetzelfde als het ontbijt dus) hijs ik me in mijn natte pak voor de middagduik. Ditmaal staat de SMS Karlsruhe op het programma, een andere lichte kruiser van de Koninsbergs II klasse. Ook dit schip ligt op zijn kant, met een maximale diepte van 26 meter. De schotlijn zit bevestigd op 12 meter aan de voorkant van het schip, en Maurice en ik zwemmen rustig langs het dek richting achterkant, waar we met behulp van een DSMB opstijgen.
De Karlruhe is duidelijk meer beschadigd dan de Dresden, maar dat zorgt ervoor dat het licht door de gaten in de romp schijnt wat een mooi plaatje oplevert. Erg intrigerend! Bovendien zitten er in de hull een groot aantal openingen, waardoor we het schip in kunnen kijken. En ook op dit schip verbaas ik me over alle aanwezige anemonen en verschillende krabjes.
Maximale diepte: 25,0 meter
SMS Koln
Na een heerlijk nachtje rust (al wordt er in de kamer naast me behoorlijk gesnurkt!) zetten we de volgende ochtend koers richting de SMS Koln, een kruiser uit de Dresden II klasse. Buddy Digger en ik laten ons via de ankerlijn naar beneden zakken tot een diepte van zo’n 35 meter. Vandaar kijken we omhoog zodat we van de volle omvang van het wrak kunnen genieten. En het is nog best lastig om door de vissen het wrak te zien (Kleine grijze visjes, welke nog het meest lijken op ‘glass fish’ zoals deze veelvuldig voorkomen op verschillende plekken in de Rode Zee).
Daarnaast zien we een paar grote zeenaalden en wederom vele anemonen. Tijdens de opstijging komen we aan de ankerlijn de rest van de groep tegen, een gezellige drukte dus
Maximale diepte: 35,3 meter
Fraai begroeide wrakken bij Scapa Flow
F2 en YC21
Na een lunch in het museum in Lyness is het maar een klein stukje varen naar de F2, een escort vessel. De voorkant van het schip is nog redelijk intact, maar tussen de brug en de stern is er weinig schip over. Vanuit de F2 loopt een touw naar de YC21, een houten boot van 550 ton welke in 1968, ironisch genoeg, gezonken is tijdens bergingswerkzaamheden aan de F2.
Het leven rondom deze wrakken is minder uitbundig dan bij de andere wrakken die ik tot nu toe heb gezien.
Maximale diepte: 15,8 meter
’s Middag doe ik een poging tot het spotten van zeehonden, welke voor de kust van Orkney te vinden zijn. Helaas liggen de beestjes verder weg dan ik zou willen en zonder een verrekijker zie ik er maar weinig van.... Tijdens mijn duiken bij Scapa Flow heb ik geen zeehonden onder water gezien. Jammer!
SMS Kronprinz Willem
Ons volgende wrak is de Kronprinz Willem, een battleship uit de koningsklasse. Dit wrak is ruim 150 meter lang, en te groot om ‘even’ in een duik te verkennen. Het schip ligt op zijn kop, en zowel de voorkant als de achterkant als het midden van het schip zijn opgeblazen om het metaal te bergen. Buddy Garry voelt er weinig voor om af te dalen naar het zeebed, dus beperken we ons met name tot de hull van het schip met al zijn anemonen en krabben. Het valt me op dat er op de Schotse wrakken veel fluwelen zwemkrabben (velvet crab) zitten. In de Oosterschelde heb ik deze alleen bij Burghsluis mogen aanschouwen.
Detail van een wrak in Schotland
V86
Een ondiepe duik op een torpedo boat destroyer. Ik twijfel of ik de duik wel of niet wil maken, want de koude begint een beetje zijn tol te eisen. Want hoewel ik het nog niet echt koud gehad heb TIJDENS de duik, merk ik dat is tussen de duiken door meer en meer kleren aan moet doen om mijn lichaam warm te houden. Gelukkig heeft Digger zijn werkkleding bij zich, en deze extra laag is meer dan welkom.
De V86 is een klein wrak, en alleen het voorste deel van het schip is als zodanig te herkennen. De gril is leuk begroeid met dodemansduim (een koudwaterkoraal) en zo hier en daar huist een visje of een krabbetje in een van de openingen van de gril. Rondom het wrak liggen verschillende buizen en groeien verschillende wieren, o.a. kelpwier. Maar als Garry het op een gegeven moment voor elkaar krijg om het wier rondom mijn automaat te wikkelen en niet meer vooruit komt, besluit ik dat de tijd gekomen is de golven te trotseren en terug aan boord te gaan (na Garry uit zijn benarde positie te hebben bevrijd.)
Maximale diepte: 14,0 meter
SMS Markgraf
De SMS Markgraf, zou een van de hoogtepunten van de week Scapa moeten zijn. Of een dieptepunt, het wrak ligt op een diepte van 42 meter. Ik merk dat ik last heb van stikstofnarcose (wat voelt alsof je dronken bent) en dus stel ik voor een paar meter te stijgen. Bovendien zie ik de lol er niet van in om na 3 minuten duiken al in deco te belanden.
Ook de Markraf ligt ondersteboven, we zien dus met name de onderkant van het schip. Vlakbij het gebombardeerde deel van het schip ligt een massief anker aan een immense ketting, super!
Maximale diepte: 41.8 meter
Tabarka
Aangezien de middagduik op de kentering plaat vindt, hebben we een extra lange lunchpauze/oppervlaktetijd. Ik grijp mijn kans om in Stromness een kijkje te nemen in het Orkney museum, een interessant museum met verschillende prullaria uit de omgeving, een afdeling over walvisjagen, en natuurlijk een afdeling geheel gewijd aan de German High Fleet.
De Tabarka is een steamer van 2600 ton (gebouwd in R’dam), welke ondersteboven in het water ligt. De zijkanten van het schip zijn op vele plekken open, eigenlijk staat alleen het geraamte nog overeind, waardoor het wrak relatief makkelijk te penetreren valt, zelfs zonder spoelen en lijnen. Het wrak lijkt een beetje op een ribbenkast: dwarsbalken lopen naar de onderkant van het schip (nu de bovenkant), en er tussen zit niks.
Er zijn verschillende ruimtes in het schip, waar o.a. het motorblok en een aantal boilers te vinden is. Aangezien we afgeschermd zitten van de stroming, is het zicht goed.
Duiken bij Scapa Flow in de Tabarka
Ik schrik me overigens een hoedje als een velvet krab denkt dat mijn masker een goed plekje is om te gaan zitten. Het arme beest schrikt zich in hoedje van mijn gil die daar op volgt. De zeehonden die verschillende andere duikers gezien hebben, heb ik overigens gemist.
Maximale diepte: 13,7 meter
HMS Brummer
De Brummer is een lichte kruiser van de Breemse klasse. Het schip ligt op een diepte van 36 meter op zijn stuurboord zijde en is daardoor geheel toegankelijk. Bij de boeg is een grote opening waardoor in het ruim van het schip gekeken kan worden. Ook de brug is in zijn geheel te herkennen.
Garry en ik liggen tijdens de duik helaas niet helemaal op een lijn. Om de een of andere reden wordt ons duikplan aangepast gedurende de duik (arrrggghhhh!) met als gevolg dat we veel langer aan de ankerlijn hangen voor onze (zijn!) verplichte stops. Dit is de eerste duik dat ik het koud heb, en ik ben na afloop behoorlijk uit mijn humeur. Onze laatste duik samen.
Maximale diepte: 34,7 meter
Scrap yard
Na een paar uur ben ik weer wat opgewarmd en spring ik met Maurice het water in. Scrap Yard is geen echt wrak, maar meer een wrakveld. Tussen de rotsen liggen verschillende delen van schepen, maar het precieze hoe en wat is niet echt te herkennen. Tijdens de duik komen we verschillende fluwele zwemkrabben tegen en zelfs een paar edible crabs tegen. De meeste van hen zijn overigens best aggressief, wanneer ze elkaar niet aanvallen komen ze wel met opgeheven scharen op ons/onze lichtbundels af!
Maximale diepte: 21,6 meter
Een Schotse zeeappel
Koning
Onze laatste duikdag alweer. We duiken wederom op een battleship, ditmaal de Koning. (En tot mijn grote opluchting duik ik ook vandaag met Maurice.) De Koning ligt ondersteboven, en we zwemmen uit de stroming richting de voorkant van het schip. Het motorblok van het schip ligt in het beschadigde deel (in de hull), dus we nemen uitgebreid de tijd om alle onderdelen te bekijken.
Maximale diepte: 34,7 meter
SMS Koln
Simon stelt voor om een toertje door de verschillende ruimen van de Koln te geven. En zo zwemmen we met zijn allen achter hem aan. Een super afsluiting van een weekje duiken bij Scapa Flow!
Maximale diepte: 35,0 meter
Prehistorie op Orkney
De schoonheid van de Schotse eilanden
Schotland is een fijne plek voor (wrak)duikers, maar Schotland heeft natuurlijk nog veel meer te bezienswaardigheden! Extra bijzonder zijn de kleine eilanden voor de Schotse kust.
Op het de Orkney eilanden bij Scapa Flow vind je historische bezienswaardigheden uit de prehistorie. Vanuit Glasgow kom je op het bijna verlaten Jura. Op dit eiland vind je prachtige natuur én natuurlijk een destilleerderij. Want Wisky is overal.
Meer lezen?
Zoek je informatie over rondreizen door Engeland en Schotland?
- Lees dan meer over mijn ervaringen in Groot-Brittannië
- Reis naar Scapa Flow via Newcastle
- Papegaaiduikers op de Farne Islands
