Koppensnellers en longhouses
Vanuit Kuching maak ik een tweedaagse trektocht naar de binnenlanden van Borneo. Hier leven de Iban, vroeger bekend stonden als koppensnellers. Tegenwoordig kun je de koppensnellers en longhouses bezoeken zonder angst om onthoofd te worden.
Zelfstandig naar de koppensnellers en longhouses of een excursie?
Steeds meer toeristen in Kuching willen de koppensnellers en longhouses bezoeken. Dit kun je door middel van een (meerdaagse) excursie doen. Heb je meer tijd dan kun je voor een meer authentieke ervaring gaan: integreer met de lokale bevolking en hoop dat je uitgenodigd wordt om een longhouse te bezoeken.
Gewoon ergens binnenvallen is uiterst onbeleefd: zie je het al voor je dat in Nederland iemand onaangekondigd je huis binnen komt stappen en er van uit gaat dat hij kan blijven slapen? Ik moet er niet aan denken!
Ik besluit daarom een meerdaagse excursie te boeken in Kuching. In de ochtend bezoek ik Semonggoh Rehabilitation Centre, in de middag ga ik naar de koppensnellers en longhouses en maak ik kennis met de Iban-cultuur.
Longhouses op Borneo
Sarawak Cultural Village
Er zijn verschillende etnische groepen die in longhouses wonen: de Orang Ulu, Bidayuh, Iban en Melanau. Wie traditionele longhouses van alle etnische groepen wil zien, kan wellicht het best naar de Sarawak Cultural Village gaan. Ikzelf heb tijdens een tweedaagse excursie de Iban langs de Lemanak River bezocht.
Een tweedaagse excursie naar de longhouses
De eerste dag begint met een bezoekje aan de orang-oetans. Daarna rijden we naar het plaatsje Serian, een klein Biduya stadje zo'n 65 kilometer vanaf Kuching. Hier is een grote markt, waar de Longhouse-bewoners groente, fruit, vlees en vis verkopen. De markt is best aardig om te zien en de gekochte mangostens smaken goed!
We lunchen in een restaurant wat blijkbaar veel commissie geeft (veel blanken toeristen en matig eten). Op aandringen van de gids kopen we cadeautjes voor de kinderen in het longhouse. Het is traditie iets mee te nemen voor de gastheer. Ondanks het verzoek van de gids om 'sweets' te kopen, kies ik voor schrijfgerei. Misschien ben ik idealistisch, maar mijns inziens heb je meer aan een pen dan aan een paar rotte tanden. Of had ik wellicht een tandenborstel en tandpasta moeten kopen???
De koppensnellers van Borneo
Een boottocht over de Lemanak Rivier
Op weg naar de Lemanak Rivier regent het dat het giet. Ik houd niet zo van fotograferen in de regen en vrees een beetje voor mijn camera en overige bagage. Gelukkig stopt de regen bij aankomst!
De bootjes hebben geen dak en er is ook geen zeiltje voor de bagage. Gelukkig zit mijn tas altijd in een rain cover.
De boottocht duurt ongeveer een uur en is schitterend: langzaam varen we langs verschillende Longhouses. We genieten van de jungle:de dieren en de vegetatie op Borneo is veel ongerepter dan bijvoorbeeld Taman Negara op het Maleise schiereiland.
Overnachten bij de koppensnellers in een Longhouse
Bij aankomst in het longhouse krijgt de groep eerst een korte rondleiding. We krijgen een korte introductie hoe het huis is opgebouwd.
De structuur van het longhouse is simpel: aan een centrale veranda ligt een groot aantal kleine kamertjes, in elke kamer woont een familie. Het leven speelt met name af op de veranda, de privacy is daardoor minimaal. Wanneer de bevolking groeit, kan er niet zomaar een kamer aangebouwd worden. Wat wel kan is de stichting van een nieuw Longhouse, een eindje verderop. Echter, alle longhouse-bewoners uit de hele omgeving dienen uitgenodigd te worden. Een dergelijk feestje kost al snel een paar losse centen (of het equivalent in natura).
Longhouse bewoners houden varkens en kippen voor het vlees (ze zijn geen moslim) en natuurlijk de eieren. Ze halen verschillende gewassen uit de jungle. De longhouse-bewoners zijn grotendeels zelfvoorzienend.
Koppensnellers en kannibalisme
De longhouse-bewoners staan bekend als koppensnellers. Kannibalisme komt tegenwoordig niet meer voor. Een aantal oudere mannen vertelt trots dat ze tijdens de tweede wereldoorlog gevochten hebben voor de Britten. Het aantel mensen dat een Iban-man gedood heeft valt af te lezen aan het aantal getatoeëerde ringen om zijn vinger.
Vroeger werden de schedels van de overledenen bewaard als een trofee. Nu hangen er enkel schedels van oude overleden stamhoofden aan het plafond.
Tatoeages als souvenir
Tatoeages zijn erg belangrijk in de Iban-cultuur. Ze zijn een teken van lef (met name de tatoeages in de nek). Sommige tatoeages vertellen een verhaal en zijn als een soort van 'souvenir' aangebracht. "Het is een foto op mijn lichaam", vertrouwt een oude man me toe.
Als verf voor de tatoeages wordt as gebruikt, dit wordt vermengd meteen plantenextract en wordt vervolgens met een houten stokje in je lichaam geduwd. Het lijkt me dat je hier inderdaad dapper voor moet zijn: deze manier van tatoeëren lijkt me bijzonder pijnlijk (en onhygiënisch).
Jagen met de blaaspijp
Dans en spel
Ik heb me kostelijk vermaakt door spelletjes te spelen met de lokale kindertjes. Dingen als 'kiekeboe' en liedjes doen het altijd goed, ook al verstaat men er geen snars van. De groep kinders om me heen heen groeit snel, zeker wanneer moeders (of zussen of oma's?) een kijkje komen nemen.
In de avond staat dans en muziek op het programma. De dansvoorstelling valt wat tegen. Na de dans werd zeer rap een kleine markt opgebouwd in de veranda: alle bewoners van het longhouse, van jong tot oud, probeerde hun handwerk aan de man te brengen.
Er wordt veel drank geschonken. Zoete rijstwijn (ik vind hem walgelijk!), niet zoete rijstwijn (een soort wodka) - de ene naar de andere fles werd aangesleept. Al die drank leidt er toe dat iedereen wat losser wordt en taalproblemen eigenlijk niet meer relevant zijn.
Na een goede nachtrust in het gastenverblijf (een soort van longhouse naast het originele huis) krijgen we in de ochtend een workshop blaaspijpschieten gehad en mogen we hanengevechten zien. De hanen hebben hier duidelijk geen trek in, dit programma onderdeel gaat dus niet door. Wel zo fijn, ik hoef niet toe te kijken hoe hanen elkaar bijna afmaken.
Een jungle trekking door Borneo
Jungle trekking
Na deze evenementen heb ik een korte trekking door de 'jungle' gemaakt. Dit is eigenlijk het stuk bos dat de Iban gebruiken voor hun voedselvoorziening, het is niet geheel ongerept. De gids toont me rubberbomen, cacao-bomen en peperplanten. Vervolgens bezoek ik een oude begraafplaats met een aantal antieke kruiken. Steeds meer kruiken verdwijnen echter in de richting van de musea.
Per boot en bus vertrek ik weer richting Kuching.
Meer lezen?
- Mijn route door Maleisië
- Combineer een bezoek aan de koppensnellers en longhouses met de jungle van Bako National Park en Taman Negara Ntional Park
- Thuis komen met mooie foto's? Lees mijn tips voor fotografie in de tropen
